Toponymie

LIRE LES NOMS DE LIEUX

DA LENN AN ENDRO

Toponymie en breton

An anvioù-lec’h a zo un tamm eus hon glad. Estrevit savadurioù ar ragistor, e vezont alies-mat merkoù koshañ eus istor ur barrez.
Ezhomm bras a zo e vefent renablet, miret ha gwarezet, ha lakaet war wel evit bezañ treuzkaset d’ar rummadoù a zeuio war hon lerc’h.
An anvioù-lec’h-se o deus un dalvoudegezh vras peogwir e tegasont tammoù skêrijenn war al lec’h. Pouezus-bras eo an anvioù-lec’h  rak gante e c’heller kaout titouroù war al lec’h : anv ur perc’henn kozh, implij al lec’h, natur an douar, douaroniezh. Talvoudus int evit kompren ar vro.

Les noms de lieux font partie du patrimoine. Les monuments mégalithiques mis à part, ce sont très souvent les témoins les plus anciens de l’histoire d’une commune.
Comme tout patrimoine, les noms de lieux ont besoin d’être recensés, conservés, protégés et mis en valeur, pour que l’on puisse les transmettre correctement aux générations futures.
Les noms de lieux sont d’une valeur inestimable car ils sont porteurs d’informations sur l’endroit qu’ils désignent : nom du propriétaire, destination du terrain, caractéristique, situation géographique, données environnementales… Ils permettent de lire le paysage.

UN NEBEUD SKOUERIOU

Quelques exemples de mots rencontrés régulièrement dans la composition des noms de lieux.

Aod, an aod (f), aodoù (prononcer «ochoù») = grève, côte, rive
Ex : an Aod Uhel = la haute rive
Beg, ar beg (m), begoù = bec, pointe, cap, bout
Ex : Beg Servel = Pointe de Servel
Bern, ar bern (m), bernioù = tas
Ex : (ar) Bern Mein = tas de pierres
Enez, un enezenn (f), inizi = île
Ex : Enez Vrug (enez + brug) = l’île aux bruyères
Feunteun, ar feunteun (prononcer entre f et v) (f), feunteunioù = fontaine (voir aussi stivell)
Ex : Komanant ar Feunteun = la ferme de la fontaine
Gwazh, ur wazh (f), gwazhioù = ruisseau
Ex : ar Wazh Wenn = le ruisseau blanc (ou pur)
Gwern, ur wern (f), gwernioù = marais, marécage, lieu humide
Ex : Gwernivinig = le marais d’un surnommé Ivinig (aux grands ongles)
Hent, un hent (m), hentoù (prononcer «heñchoù») = chemin, route
Ex : Hent Glas = le chemin vert
Kastell, ar c’hastell (m), kestell = château
Ex : Toull ar C’hastell = l’entrée du château
Kêr, ur gêr (f), kêrioù = ville, village, hameau, lieu habité.
Ex : Kozh Kêr = la vieille ville
Egalement : Kerwenn = la ville blanche ; Keravel = la ville au vent
Koad, ur c’hoad (m), koadoù (prononcer «kwajoù») = bois, forêt
Ex : Koatilio (koad + Milio) = le bois de Milio (n.p.)
Egalement : Koad an Noz = le bois de la nuit ; Koad Herri = le bois d’Henri
Komanant, ur gomanant (f en Trégor), komanantoù = convenant, ferme (anciennement avec contrat de bail)
Ex : Komanant Uhelañ = le plus haut convenant
Krec’h, ur c’hrec’h (m), krec’hioù = haut, hauteur, mont
Ex : Krec’h ar Wezenn = la hauteur à l’arbre
Kroaz, ur groaz (f), kroazioù (prononcer «kroas») = croix et croisée des chemins
Ex : Kroaz-Verr = la courte croix
Lann, ul lann (f), lannoù = 1) lande, 2) lieu consacré
Ex : Lann ar Gibell = la lande au bassin
Egalement = Beg al Lann = le bout de la lande
Maez, ar maez (m), ar maezoù = champ, campagne
Ex : Lesvaez : Lez + Maez = la cour (de justice) dans la campagne
Milin, ur vilin (f), milinoù = moulin
Ex : Milin ar Genkiz = moulin de la résidence
Egalement : Milin Avel = le moulin à vent
Park, ur park (m), parkoù / parkeier = champ
Ex : Kerampark = le hameau du champ
Penn, ur penn (m), pennoù = bout (et tête)
Ex : Penn ar c’hoad = le bout du bois
Plou, communauté, paroisse, bourg (au Haut Moyen Âge)
Pont, ur pont (m), pontoù (prononcer «ponchoù») = pont
Ex : Pont-Rous = le pont roux
Egalement : Pont Losket = le pont brûlé
Porzh, ur porzh (m), ar porzhioù (prononcer «porjoù») = cour, entrée, port
Ex : Porzh ar Gov = la cour du forgeron
Egalement : Porzh-Gwenn = Port-Blanc
Poull, ur poull (m), poulloù = mare, anse, lavoir
Ex : Poull ar Raned = la mare aux grenouilles
Prad, ur prad (m), pradoù (prononcer «prajoù») = pré
Ex : Prad ar Vell = le pré au ballon
Ru, ar ru (f), ruioù = rue ou plutôt ferme (forme ren­contrée également en Irlande)
Ex : ar ru (empiriquement écrit Rhu)
Egalement : ar Groaz-Ru = le carrefour
Run, ur run (f), runioù = colline
Ex : Run Herve = la colline d’Hervé (n.p.)
Sant, ur sant (m), sent = saint
Ex : Sant-Kado, Sant-Visant, Sant-Josef, Sant Weltaz…
Stank, ar stank (m, f en Trégor), stankoù = étang, mare, lavoir
Ex : Stank ar Bezv (prononcer «stangarbew») =
Stank ar Beo = l’étang ou lavoir aux bouleaux
Stankell, ar stankell (f), stankelloù = barrages
Ex : Stankelloù Uhelañ, Stankelloù Izelañ
(les barrages d’en haut, les barrages d’en bas)
Tachenn, un dachenn (f), tachennoù = terrain, do­maine, espace
Ex : Tachenn ar C’hoajoù = le terrain des bois
Egalement : Tachenn Labour = zone artisanale
Ti, an ti (m), tiez = maison
Ex : Ti Glas = la maison au toit d’ardoises
Ex : Ti Tosenn al Lammer = la maison de la butte du sauteur
Toull, an toull (m), toulloù = trou, entrée
Ex : Toull ar C’harenn, Toull Karr (l’entrée de la ve­nelle, le passage des charrettes)
Traoñ, an traoñ (m), an traoñioù (prononcer «traou»), an traouier -où = bas, partie inférieure, val, vallon
Ex : Traoñ ar wazh = vallon du ruisseau, an Traouieroù = les vallées
Traou, an traou (m), an traoioù / an traouier -où = bas, partie inférieure, val, vallon
Autre forme par altération : Tro
Ex : Traou ar Pont = le bas du pont
Tre(v), an dre(v) (f), an trevoù = trêve
Ex : Treman = la trêve aux mousses
Egalement : Tredraezh = la trêve de grève ; Tregas­tell = la trêve du château

Anvioù-gwan implijet alies
Adjectifs souvent utilisés

Uhel, uhelañ = haut, le plus haut
Izel, izelañ = bas, le plus bas
Bras = grand
Bihan = petit
Krenn = moyen
Kreiz = au milieu
Nevez = nouveau, neuf
Kozh = vieux
Glas = vert, bleu
Gwenn = blanc